A.Bryer ve D. Winfield tarafından Karadeniz bölgesindeki tarihi yapıların ele alındığı “The Byzantine Monuments & Topography Of The Pontos” adlı iki ciltlik kitaptan Ordu şehri ile ilgili olan görselleri 2013 yılında paylaşıma açmıştım. Kitap, 1985 yılında İngilizce olarak yayınlanmış ve çalışmanın Türkçeye çevirisi yapılmamış durumda. Bir vesileyle Ankara’da İngiliz Arkeoloji Müzesi’nde (sanıyorum hâlâ Türkiye’de başka bir kütüphanede yok) kitabı inceleyip ilgili kısımları taratmıştım. Oradaki bilgiler ışığında Fatsa’da bulunduğu söylenen bir rölyef (kabartma) ilgimi çekmişti. Kitabın yazarları bu rölyefin Samsun Arkeoloji Müzesi’nde sergilendiği notunu düşmüş. Ordu’da Kurul Kalesi’nde çalışmalar yürüten hocamız Prof. Dr. Yücel Şenyurt’la da bu konuyu internet aracılığıyla görüşmüştük ve hoca da bu kabartmanın akıbetinin ne durumda olduğunu bilmediğini söylemişti.
***
Geçtiğimiz gün Ankara’dan dönüşte Samsun Arkeoloji Müzesi’ne gitmek üzere şehir merkezine uğradım. Haritadan Samsun Arkeoloji Müzesi konumuna ulaştım. Alana girip binaya yönelince “Müze ziyarete kapalıdır” yazısını gördüm ve bir an için üzüldüm. Bahçede onlarca eser vardı. Dağınıklık o denli hat safhadaydı ki sanırsın müzeyi apar topar taşıyorlar. Yan tarafta idari kısım açıktı, -bir umut- danışmak için o kısma girdim. Müzenin kapalı olduğu ve ne zaman açılacağını kendilerinin de bilmediğini söylediler. Dışarı çıkıp etrafa saçılan eserlere boş gözlerle bakınırken tam karşımda yıllar önce fotoğrafını paylaştığım bu kabartmayı gördüm. 1.80x0.60 m ebatlarındaki kabartma duvara yaslı bir şekilde bırakılmış. “Böyle bırakalım da bir ara alırız” havasıyla duvara yaslanan eserle ilgili bilgi almak için yeniden içeri girdim. Beni arkeologlara yönlendirdiler. Arkeolog arkadaş oldukça ilgiliydi. Halkbilim alanında doktora yaptığımı ve yıllar önce bu esere bir kaynakta rastladığım için yolumun buraya düştüğünü anlattım. Arkeolog, halkbilimini halkla ilişkilerle karıştırıp; aradaki farkı, “siz kültürün somut kısmıyla biz soyut kısmıyla uğraşıyoruz” diyerek anlatmaya çalışmamın ardından, bilgi vermeye başladı. Birkaç evrak çıkardı ve eserin Ünye’de bulunduğunu ve Roma dönemine ait olduğu bilgisini paylaştı. Oysa benim bulduğum kaynakta Fatsa bilgisi vardı. Teşekkür edip mekandan ayrıldıktan sonra eve gelip taradığım İngilizce sayfalardaki rölyefle ilgili açıklamalara baktım.
Rölyefteki Latince epigrafta, (kıdemli ve tecrübeli) Romalı komutan Gaius Numerio Maiori adına eşi Tossidene Procla tarafından MS 2. Yüzyılın ortalarında diktirilmiş olabileceği tahmin ediliyor. Özhan Öztürk, "Bolaman" adlı makalesinde, bugün Fatsa’ya bağlı bir mahalle olan tarihi yerleşim yerinin eski isimlerinin arasında Side’nin de bulunduğuna ve bu ismin Sidenus nehrinden geldiğine atıf yapar ve Polemonion şehrinin bugünkü Bolaman sahasında olmadığını, Fatsa (Cıngırt) Kalesi olabileceğini aktarır (1). Nerede ve kim tarafından bulunduğu bilgisi paylaşılmayan cenaze rölyefinin kalede bulunmuş olabileceği ihtimali güçlüdür.
***
Gelgelelim asıl mevzuya… Geçtiğimiz yıl bu günlerde (30 Haziran 2018) yerel basındaki bir haber bizi sevindirmişti. Dönemin Kültür ve Turizm Bakanı Numan Kurtulmuş’un girişimleriyle, memleketi Ordu’ya Modern Arkeoloji Müzesi kuralacağı müjdesi verilmişti (2). Ordu’da gerçekleştirilen kazılar sonucunda ortaya çıkan eserler bu müzeyi çoktan gerekli kılmıştı zaten. Üstelik ilimiz müzecilik açısından çok fakir bir konuma sahipken verilen bu müjdeyle heyecanlanmıştık. Aradan geçen bir yıllık süreç içerisinde ortada somut bir adım yok. Umuyoruz müzenin akıbeti, Kurtulmuş’un 7 Haziran seçimleri öncesinde seçime 5 gün kala 5 mega proje olarak açıkladığı ve hiçbirinin gerçekleşmediği açıklamalara dönmez (3). Bunun yanı sıra yarın müze kurulmuş olsa bile, bugüne kadar Ordu’da bulunan eserlerin hangi müzede yer aldığına dair bir envanter çalışması olmadığını düşünüyorum. Hatta İl Kültür ve Turizm yetkililerinin bu paylaştığım kabartmadan haberinin olmadığını da düşünüyorum. Umarım yanılırım…
***
Tüm bunları bir kenara bırakarak; Samsun’da duvara yaslanan eser, şehrimiz tarihinin en eski buluntuları arasındadır. Beklentim; bir çalışma yapılarak Gaius Numerios Maiori’nin Cenaze Rölyefi başta olmak üzere Ordu’da çıkarılan bütün eserlerin tespit edilmesi ve kurulacak arkeoloji müzesinde sergilenmek üzere ait oldukları topraklara getirilmesi üzerinedir. Gaius Numerios Maiori’nin Cenaze Rölyefi’yle bir sonraki fotoğrafımı Ordu Arkeoloji Müzesi’nde paylaşmak ümidiyle; hem de takım elbiseyle…
***
NOTLAR:
1. http://ozhanozturk.com/2018/01/09/bolaman-tarihi-ordu/ [erişim: 2.7.2019]
2. http://www.orduolay.com/yurt/orduya-cag-atlatacak-muze/46398 [erişim: 2.7.2019]
3. http://m.haberaltas.com/.../buyuksehir-ordu-mega-sehir... [erişim: 2.7.2019]
Comments